سخن روز /
موندراگون؛ نمونه‌ای موفق از کارکرد موثر تعاونی ها در کشور اسپانیا
1398/10/22
شرکت تعاونی موندراگون (ام‌سی‌سی) یک شرکت تعاونی در منطقه باسک اسپانیا است که شامل 150 شرکت مجزا بوده بیش از 66 هزار عضو دارد. موندراگون تعداد مشاغل خویش را از 28 هزار شغل در سال 2012 به 60 هزار شغل در 2018 ارتقا داده است که افزایش بیش از 100 درصدی را نشان می‌دهد اعضای موندراگون 70 درصد سود خود را مستقیما دریافت می‌کنند، 20 درصد آن را برای صندوق ذخیره‌ سازمان کنار می‌گذارند و 10 درصد باقیمانده را برای خدمات اجتماعی هزینه می‌کنند .
بعد از جنگ داخلی اسپانیا، منطقه باسک از لحاظ اقتصادی و اجتماعی وارد رکود شد. تحت تاثیر آموزه‌های یک کشیش محلی بر مبنای تفکر اجتماعی کاتولیک، پنج فارغ‌التحصیل دانشکده مهارت‌های صنعتی (که همان کشیش بنیان گذاشته بود) تعاونی موندراگون را بر اساس اصولی تاسیس کردند. ام‌سی‌سی ده اصل را که هسته مرکزی چشم‌انداز و ماموریت خود می‌داند به این صورت فهرست کرده است: پذیرش آزاد ، ساختار دمکراتیک، حق حاکمیت نیروی کار، ماهیت فرعی سرمایه، مدیریت مشارکتی، انسجام در پرداخت حقوق، همکاری میان‌سازمانی، تحول اجتماعی، جامعیت و آموزش.
این تعاونی سه بخش تجاری اصلی و دو مرکز پژوهش و آموزش دارد. بزرگ‌ترین بخش، گروه صنعتی است که شامل لوازم خانگی، عمران، ابزار ماشینی، تجهیزات صنعتی، قطعات اتومبیل و کالاهای سرمایه‌ای مهندسی است. گروه پخش شامل فروشگاه‌های خرده‌فروشی و توزیع کشاورزی است. گروه مالی دارای سه بخش بانکداری، بیمه و رفاه اجتماعی است.
اتحادیه تعاونی‌های موندراگون سازمانی است که در 1956 توسط پنج مهندس جوان و با الهام از اندیشه‌های کشیشی کاتولیک به نام خوزه ماریا آریزمندیاریتا در ایالت باسک اسپانیا تاسیس شد. امروز 60 هزار عضو این اتحادیه (که کارگر- مالک نامیده می‌شوند) در گستره‌ 150 تعاونی مشغول به کار هستند و سالانه بالغ بر 8 میلیارد دلار درآمد دارند. موندراگون از بخش‌های تولیدی، توزیعی، مالی، سه مرکز تحقیق و توسعه، دانشگاهی با چندین واحد آموزشی، بانک اختصاصی و نظام سلامت مختص به خویش برخوردار است. این اتحادیه بر اساس اندیشه‌های آریزمندیاریتا و تجربه‌ رو به تکامل 45 ساله‌‌ خویش نظامی را بنیاد نهاده است که به طور کامل در توافق با اندیشه‌ اجتماعی کاتولیک عمل می‌کند. موندراگون بر مبنای اصولی ثابت عمل می‌کند، تحت تملک کارگران و مدیریت آنها است و با توزیع فرآیند تصمیم‌گیری در سراسر سطوح سازمانی خود را به نمونه بی‌نظیری از توسعه و پیشرفت در دوره‌ای 50 ساله تبدیل ساخته است. در مقابل، سازمان سنتی یا متعارف را می‌توان با ویژگی‌هایی چون ساختار تصمیم‌گیری از بالا به پایین، مشارکت اندک، تمرکز قدرت در راس هرم سازمانی و بی‌اطلاعی کارکنان از روند امور بازشناخت. در سازمان متعارف تفکیک قاطعی میان کارگر و سرمایه‌گذار انجام می‌پذیرد و تمامی فرآیندهای سازمانی به حداکثرسازی منافع سرمایه‌گذار معطوف است. لذا در چنین سازمان‌هایی میان اهداف و گرایش‌های سرمایه‌گذاران، مدیران و کارکنان سازگاری چندانی به چشم نمی‌خورد. 
در موندراگون اطلاعات مالی و اجرایی و نتایج آنها به نحو علنی به اعضا اعلام می‌شود. پیاده‌سازی عدالت در موندراگون از طریق مشارکت اصل سازمان دموکراتیک عدالت اجتماعی را در موندراگون ممکن می‌سازد و مشارکت دموکراتیک اعضا در تصمیم‌سازی این امکان را در اصول، سیاست‌ها و رویه‌های جاری به فعلیت در می‌آورد. سیاست‌ها و رویه‌هایی که زندگی کاری و شخصی کارکنان به آنها وابسته است. نقش محوری مشارکت در تصمیم‌گیری مشارکت اعضا در فرآیند تصمیم‌گیری، تمامی وجوه نظری و عملیِ موندراگون را در بر می‌گیرد. وجود فرصت‌های برابر آثار عمیقی بر عدالت اجتماعی و اقتصادی می‌گذارد، چراکه مشارکت دموکراتیک، مسوولیت و حق تصمیم‌گیری را به یکدیگر مرتبط ساخته و حال و آینده‌ اعضا ، خانواده‌های آنها، سازمان و جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در فرآیند تصمیم‌سازیِ موندراگون، مشارکتِ دموکراتیک نقش محوری را ایفا می‌کند. به بیان دیگر، مشارکت اعضا عامل تعیین‌کننده‌ تمامی سیاست‌ها و رویه‌های جاری است. از آنجا که موندراگون از ابتدا سازمانی مبتنی بر مشارکت بوده است می‌توان تمامی اصول، سیاست‌ها و رویه‌های امروز آن را حاصل مشارکت اعضا در طول تاریخ سازمان تلقی کرد. ‌گستره و تمرکز مشارکت اصل سازمان دموکراتیک و نتیجه‌ مستقیم آن یعنی مشارکت اعضا در فرآیند تصمیم‌گیری را می‌توان به طور مختصر در چارچوب زیر فهرست نمود:
* مشارکت اقتصادی • سرمایه‌گذاری اولیه در موندراگون به نحوی برابر طراحی شده و ریسکی یکسان را بر تمامی مالکان تحمیل می‌کند. • مالکان حقوق و مسوولیت‌های برابری دارند. • تقسیم منافع و سود اقتصادی به کیفیت عملکرد و میزان سرمایه‌گذاری وابسته است. 
*مشارکت دموکراتیک در فرآیند تصمیم‌گیری : در سطح اتحادیه i. انتخاب نمایندگان اتحادیه در هر تعاونی ii. اخذ تصمیمات توسط این نمایندگان که هر یک منافع رای‌دهندگان خویش را تامین می‌کنند • در سطح هر یک از تعاونی‌ها i. انتخاب اعضای کمیته‌ اجرایی، بازرس و کمیته‌ اجتماعی ii. مدیریت کسب‌و‌کار از طریق مشارکت و رای تمامی کارگر- مالکان iii. طراحی شرح شغل توسط خود فرد
* مشارکت در توسعه و پیشرفت جمعی • کارآفرینی و سرمایه‌گذاری از طریق مشارکت مبتنی بر تقسیم منافع • اجرای طرح‌های توسعه‌ جمعی از طریق ده درصد منافع کارگر- مالکان
در نهایت نکته‌ جالب توجه آن است که مشارکت کارگر- مالکان موندراگون در فرآیند تصمیم‌‌گیری، با فقدان کامل هر نوع مشارکت نزد مدیران و کارکنان سازمان‌های سنتی در تعارض قرار دارد. مشارکت و رشد فردی مفهوم عدالت اجتماعی در اندیشه‌ اجتماعی کاتولیک همچنین بر لزوم افزایش خودآگاهی بشر از طریق فرآیند کار تاکید دارد. از این رو مدیریت و سامان‌دهی نهادهای اقتصادی و اجتماعی باید به گونه‌ای انجام پذیرند که ارزش و آزادی فرد همزمان با مشارکت در فرآیندهای اجتماعی محفوظ بماند. کار باید کارگر را انسان‌تر کند و کنش آگاهانه و آزادانه‌ منتهی به خودشناسی را میسر سازد. در حقیقت آموزه‌های اجتماعی کاتولیک مشروعیت تلاش‌های کارگران را برای کسب احترام و جایگاه مناسب و همچنین حضور جدی‌تر آنها در عرصه‌ صنعت به رسمیت می‌شناسد، حضوری که از طریق آن کارگران قادرند در عین همکاری و فعالیت تحت مدیریت دیگران، با کاربرد آگاهی و آزادی خویش در یک معنا کارگر خویش باشند. بر این اساس «ماهیت دموکراتیک موندراگون تنها به عضویت کارگران محدود نمی‌شود، بلکه متضمن رشد ویژگی‌های خود مدیریتی و در نتیجه مشارکت اعضا در فرآیند کلان تجاری است»
این عبارت به خوبی نشان می‌دهد که کارگر- مالکان صرفا مجاز به مشارکت در مدیریت موندراگون نیستند، بلکه این مشارکت دموکراتیک نوعی امتیاز ویژه است که برای آنها ایجاد مسوولیت می‌کند. از این رو از کارگر- عضو انتظار می‌رود که خود بخشی از فرآیند تصمیم‌گیری شرکت باشد. علاوه بر این کارگر- مالکان از طریق این نقش جدید به ارتقای سطح علمی و آموزشی خود برانگیخته می‌شوند تا بتوانند در تمامی ابعاد کاری خویش و در مقام عضو ساختار مدیریتی، نماینده‌ گروه‌های کارگر- مالک یا رای‌دهنده به نحو شایسته‌تری ظاهر شوند. نکته‌ دیگر آنکه مشارکت کارگر- مالکان در سازمانی چون موندراگون از تقسیم صرف منافع اقتصادی فراتر می‌رود. 
در موندراگون سیاست عدم تبعیض می‌کوشد آن دسته از جویندگان کار که به دلایل اقتصادی و اجتماعی از یافتن کار مناسب محروم شده‌اند را یاری رسانده و با اعطای وام، آنها را به پرداخت سرمایه اولیه مورد نیاز برای عضویت توانا سازند. از این رو اگر یک کارگر- مالک پس از دوره‌ یکساله آزمایشی تمایل به ادامه همکاری داشته و از قابلیت انجام وظایف خود برخوردار بود اما توانایی پرداخت مبلغ مورد نیاز برای خرید سهم مورد نظر را نداشت، بانک موندراگون این مبلغ را در اختیار او قرار می‌دهد که فرد در دوره‌ای سه ساله و به صورت ماهانه آن را باز می‌گرداند. این رویه نه تنها عدالت اجتماعی را محقق می‌سازد بلکه کرامت و ارزش فرد فرد انسان‌ها را نیز رعایت می‌کند. این اصل همچنین اولویت کار بر سرمایه را موکد ساخته و اهمیت بیشتر قابلیت کاری فرد در نسبت با توانایی او در پرداخت سرمایه مورد نیاز را برجسته می‌سازد. 
سیاست عدم تعدیل و اخراج نیرو یکی از اصول اساسی عدالت اقتصادی در اندیشه‌ اجتماعی کاتولیک حق کار کردن است. مطابق این اصل ابنای بشر از حق کارکردن برخوردارند و «فقر نتیجه تعدی به منزلت و کرامت انسانی است، چه این تعدی به سبب محدودیت فرصت‌های شغلی در نتیجه‌ محرومیت و بیکاری باشد و چه از ارزش‌گذاری اندک کار و حقوق ناشی از آن به ویژه حق برخورداری از دستمزد عادلانه و امنیت شخصی کارگر و خانواده‌ او برآمده باشد». به علاوه بیکاری همواره کرامت قربانیانش را جریحه‌دار کرده و توازن زندگی آنها را برهم می‌ریزد. ضمن آنکه تمامی این آسیب‌ها علاوه بر خود فرد به خانواده او نیز تحمیل می‌شود. حق کار کردن عملا در سازمان‌های سنتی نادیده گرفته شده است و عطش سیری ناپذیر برای افزایش میزان سود پیش از هر چیز برای کاهش هزینه‌ها حذف کار انسانی را از چرخه‌ تولید هدف گرفته است
. در موندراگون، جایگاه شغلی امری مقدس بوده و محافظت از آن به طور جدی پی گرفته می‌شود. اتحادیه، عدالت اقتصادی را از طریق اصل همکاری میان بخشی پی می‌گیرد که شامل سیاست عدم تعدیل و کنارگذاردن نیروها است. در نتیجه این سیاست، هیچ کارگر- مالکی در موندراگون اخراج نمی‌شود و آنها در برابر نوسانات بازار حفاظت می‌شوند. این حفاظت از طریق انتقال نیروها به دیگر تعاونی‌ها در صورت بیکاری در اثر برخی علل مرتبط با بازار صورت می‌پذیرد. موندراگون از فرآیندی برای پیگیری، بازتعلیم و تخصیص دوباره‌ نیروهای سرگردان برخوردار است که سطح درآمد آنها را در صورت کار در شغلی با درآمد کمتر ثابت نگاه می‌دارد. همچنین بیکاران موقت تا زمانی که شغلی بیابند تا 80 درصد آخرین دستمزد خود را دریافت خواهند کرد. 
در کنار این موارد کارگرانی که به دلایل شخصی یا عملیاتی نیاز به تخصص دوباره در واحدهای جدید دارند می‌توانند پس از طی پروسه‌ ارزیابی از این امکان برخوردار شوند. در حقیقت در موندراگون فرض بر این است که یک کارگر توانمند و جویای کار اگر در موقعیتی که با مهارت‌هایش نامتناسب است به کار گرفته شود کارآیی پایینی خواهد داشت و به طور قطع در سازمان، محلی که او قادر باشد به نحو موثر ادامه فعالیت دهد وجود دارد. به بیان دیگر موندراگون کار را برای انسان می‌خواهد و نه انسان را برای کار. 

تعداد مشاهده خبر3233 بار
تصاویر مرتبط


    RatingTitle
    :3 :3
    مشاهده نظرات (تعداد نظرات 0)

    ارسال نظرات
    نام
    آدرس پست الکترونیکی شما
    شماره تلفن
    توضیحات
    خواندن کد امنیتی تغییر کد امنیتی
    کد امنیت
    Powered by DorsaPortal